عزت نفس

عزت نفس

مقدمه

شکست و ناتوانی انسان فقط یک دلیل دارد که آن هم ایمان نداشتن به واقعیت خود است (ویلیام جیمز 1964، به نقل از مهدی گنجی، 1378). داشتن عزت نفس سالم یک نیاز اساسی انسان است و چیزی است که ما پیوسته برای رسیدن به آن تلاش می‌کنیم.
ولی بعضی مردم هرگز به خود انگاره‌ای که بتوانند با آن احساس راحتی کنند، نمی‌رسند و تا ابد زندگیشان، بر اثر شکهایی که نسبت به خود دارند، دست خوش نارحتی و عذاب می‌شود. بهترین سرمایه گذاری در زندگی ارتقاء عزت نفس است. عزت نفس پایین موجب می‌شود که ما خود واقعیمان را با شرمندگی پنهان کنیم. ما جلوه‌های تدافعی به خود می گیریم و مانع از شکوفایی تواناییهایمان می‌شویم. (ایلین شیهان 1964، به نقل از مهدی گنجی 1378).
یکی از مؤثرترین راههای کمک به نوجوانان، حفظ عزت نفس آنهاست. عزت نفس زیاد یکی از باارزش ترین منابعی است که نوجوان می‌تواند در اختیار داشته باشد. نوجوانی که از عزت نفس زیاد برخوردار است خیلی مؤثرتر می‌آموزد روابط سودبخشتری را برقرار کند. بهتر می‌تواند از فرصتها استفاده کند و مولّد و خودکفا باشد. و در مقایسه با نوجوانی که عزت نفس کم دارد دیدگاه روشنتری نسبت به مسیر زندگی خوش دارد. به علاوه نوجوان برای یک زندگی سودمند و کامل به بنیادی استوار نیاز دارد، بنابراین وقتی که با عزت نفس کاملاً رشد یافته مرحله نوجوانی را پشت سر می‌گذارد، در واقع مجهز به بخش عمده‌ای از این بنیاد استوار، وارد دنیای بزرگسالی می‌شود.
در این عصر، یکی از مهم ترین منابعی که می‌توان در نوجوان تقویت کرد احساس ارزشمند بودن است. این نیرویی است که ممکن است همیشه در درون نوجوان باشد. زمانی که این نیرو در وجود او حضوری قوی داشته باشد و او مکانیزم‌های ایمن نگهداشتن آن را بشناسد می‌تواند در زندگی به آن تکیه کند. (هریس کلمر، امینه کلارک 1929 به نقل از پروین علی پور 1378).
تعریف عزت نفس( self regard) 

تعریف عزت نفس

تعریف عزت نفس
کوپر اسمیت2 (1967)، عزت نفس عبارت است از ارزشیابی و قضاوت فردی از شایستگی که ویژگی عام شخصیت است، نه یک نگرش لحظه ای یا اختصاصی برای موقعیت های خاص (پروین3، 1989؛ ترجمه جوادی و کدیور، 1372).
عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمندی و صلاحیت فردی که افراد در ارتباط به خود پنداره شان دارند. عزت نفس احساسی است که فرد درباره خود دارد و شامل میزان احترام فرد به خود و پذیرش خود می باشد. عزت نفس با مفهوم خود متفاوت است مفهوم خود شامل باورهای فرد درباره خود و بیشتر بر مبنای توصیف است نه بر مبنای ارزشیابی ممکن است بعضی از قسمت های مفهوم خود خوب یا بد تلقی گردد ولی بعضی از بخش های آن نه خوب تلقی شود نه بد به عنوان مثال داشتن موی سیاه بخشی از مفهوم خود است که این ویژگی نه خوب است نه بد. در حالی که عزت نفس شامل قضاوت فرد از خصوصیاتش می شود (ماسن1و همکاران، 1997، ترجمه یاسایی، 1376).
عزت نفس عبارت است از درجه تصویب، تأیید، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خویشتن احساس می کند که این احساس ممکن است در اثر مقایسه با دیگران باشد یا مستقل از آنها باشد (شاملو، 1386).
تاریخچه عزت نفس
علاقه به مطالعه عزت نفس از کارهای روان درمانگری به نام کاری راجرز2 (1961)، آغاز شد. راجرز می گفت: علت اصلی پایین بودن عزت نفس یک فرد عدم دریافت حمایت عاطفی و تأیید اجتماعی کافی است. به خصوص او فکر می کرد که کودکانیکه مرتب اینگونه خطاب می شوند «تو این کار را درست انجام ندادی»، «آن کار را نکن»، «آن کار را باید بهتر انجام می دادی» یا «چرا اینقدر خنگی» عزت نفس پایین تری دارند. برای بسیاری از دانش آموزان دوره هایی از نوسان عزت نفس وجود دارد. اما پایین بودن مداوم عزت نفس نشان دهنده مشکلات جدی تری است. پایین بودن دائمی عزت نفس با کاهش پیشرفت تحصیلی، افسردگی، اختلالات خوردن و بزهکاری رابطه دارد (هارتر3، 1998)
مشکلات جدی دانش آموزان نه تنها به عزت نفس پایین بستگی دارد، بلکه با سایر شرایط نیز ارتباط دارد. وقتی عزت نفس پایین با مشکل انتقال (مانند انتقال به مدرسه راهنمایی) یا مشکلات خانوادگی(مانند طلاق) ترکیب شود، مشکلات دانش آموز می تواند تشدید شود.تحقیقات نشان می دهند که عزت نفس کودکان به همراه رشد آنها متحول می شود. در یک مطالعه جدید نشان داده شد که پسرها و دخترها هر دو در دوره ی کودکی عزت نفس بالایی داشتند، اما در اوایل نوجوانی عزت نفس آنها به طور قابل ملاحظه ای افت داشت.در این مطالعه کاهش عزت نفس در دخترها دو برابر پسرها بود.پژوهش های دیگر نیز نشان می دهند که دوره نوجوانی عزت نفس دخترها کمتر از پسرها است. از بین دلایل موجود برای کاهش عزت نفس دخترها و پسرها می توان به افزایش ناگهانی تغییر فیزیکی ناشی از بلوغ اشاره کرد:
افزایش انتظارات و خواسته های مرتبط با پیشرفت تحصیلی به حمایت ناکافی از سوی والدین مدرسهاز بین دلایل کاهش بیشتر عزت نفس در دخترها و اختلالات کاهش عزت نفس بین دو جنس مهمترین علت آنست که با افزایش سن انتظارات از جذابیت فیزیکیشان بیشتر می شود و دیگر این که انگیزه ایجاد روابط اجتماعی افزایش می یابد که مورد تأیید جامعه نیست (هارتر،1998).
منشاء عزت نفس
1ـ خود سنجی:یکی از منابع و ریشه های عزت نفس خودسنجی است، وقتی افراد موفقیت را تجربه می-کنند احساس غرور می کنند و زمانی که شکست را تجربه می کنند احساس شرم می کنند. افرادی که دارای سابقه مستمر موفقیت هستند دارای انتظارات موفقیت مکرر هستند این افراد عزت نفس و مفهوم خود بالایی دارند. در مقابل افرادی که دارای سابقه نسبتاً ثابتی از شکست دارند دارای عزت نفس سطح پایینی هستند.
2ـ واکنش و ارزیابی دیگران: مهمترین منبع پیدایش عزت نفس واکنش دیگران نسبت به خود است. تصویر هر فرد از خود بر اساس واکنش ها و ارزیابی های دیگران از او می باشد. والدین نیز در شکل گیری تصویر فرد از خود تأثیر مهمی دارند. ارزیابی کودکان از خویشتن متأثر از فرایند ارزیابی انعکاس یافته است. بر اساس این فرایند تصویر و باور افراد در مورد خودشان را از طریق واکنش های کسانی که برایشان مهم است دریافت می کنند. میزان پذیرش، علاقه و محبت ابراز شده نسبت به کودک در عزت نفس او تأثیر مهمی دارد. نتایج تحقیقات نشان می دهد که کودکانی که عزت نفس بالایی دارند در مقایسه با آنهایی که عزت نفس پایین دارند مادرانشان روابط نزدیکتر و گرم تری با آنها دارند و بیشتر به آنها عشق می ورزند و کودکان عشق و علاقه مادر را به عنوان نشانه ای از ارزش و اهمیت خود تلقی می کنند. در حالی که کودکانی که عزت نفس پایینی دارند مادرانشان رفتاری خشن با آنها داند نسبت به آنها بی احترامی می کنند و همچنین این مادران در برخورد با کودک مستبد، سلطه جو و طرد کننده هستند؛ بنابراین با توجه به آنچه گفته شد واکنش و ارزیابی دیگران از فرد به خصوص والدین یکی از مهمترین منابع شکل گیری عزت نفس می باشد (شاملو، 1386).
3ـ مقایسه اجتماعی: یکی دیگر از منابع عزت نفس مقایسه ای اجتماعی است. افراد از دیگران به عنوان معیاری برای ارزیابی خود استفاده می کنند. در صورتی که رفتار فرد با معیارهای مربوطه نزدیک باشد احساس رضایت و عاطفه مثبت ایجاد می کند و در صورتی که رفتار فرد با معیارها هماهنگ نباشد احساس خشنودی ایجاد می کند (همان منبع).